سوالات نهج البلاغه برای آزمون پایان‌ترم
۱. خطوط کلی سیاست را نام ببرید؟
- حفظ حدود الهی و قانون گذاری
- پایبندی به کیفیت استخدام وسیله
- صراحت و صداقت
- زمانه شناسی
- آینده‌نگری و عاقبت اندیشی
- اعتدال و میانه‌روی
- عدالت خواهی و عدالت ورزی
- مشورت و رایزنی
۲. با چه کسانی باید و با چه کسانی باید مشورت کرد؟
با کسانی باید مشورت کرد که متصف به خدا ترسی، پروا پیشگی، رازداری و شجاعت باشند و از خردی نیکو و تجربه‌ای پربار برخوردار باشند.
با کسانی نباید مشورت کرد که ترسو، حریص، دروغگو، جاهل، احمق باشند و کسانی که زمام احساسات خویش را در دست ندارند.
۳. آفات سیاست را نام ببرید؟
- قدرت‌طلبی
- استبداد و خودکامگی
- خشونت‌ورزی
- تنگ‌نظری و انحصار طلبی
- دنیازدگی
- دروغگویی و تزویر
- تزویر و ریاکاری
- سازشکاری
۴. عوارض قدرت طلبی را از نگاه امام علی بیان کنید.
- سرکشی
- تندی
- خردگریزی
۵. امام علی پیامدهای رفتار و سیاست‌های خشونت‌آمیز دوران خلفای قبل از خود را با چهار تعبیر بیان کرده‌است. آن‌ها را ذکر نمایید.
- خبط: انحراف از مسیر و بیرون رفتن از جاده اصلی
- شماس: چموشی و سرکشی
- التلون: دگرگونی و رنگ عوض کردن
- اعتراض: از راه مستقیم بیرون رفتن
۶. موارد سازش کاری سیاسی را بیان فرمایید.
- پا گذاشتن بر اصول اخلاقی و تعدی به موازین انسانی
- نادیده گرفتن معیارهای عقلانی
- پشت کردن به ارزش‌های دینی
۷. یکی از کمالات انسانی نزاهت است. آن را توضیح دهید.
نزاهت در لغت به معنای دوری از بدی، خالی بودن از نادرستی و ناپاکی و طهارت در امور مختلف انسانی است.
نزاهت بستر دیگر کمالات محسوب می‌شود، یعنی پندارها و گفتارها و کردارهای کمالی در زمینه آن به بار می‌نشیند.
امام علی در این مورد می‌گوید: ارزش مرد جهادگر کشته شده در راه خدا از انسان پارسایی که می‌تواند معصیت کند اما پارسا می‌ماند بیشتر نیست.
بنای نظام دین در این جهت است که آدمیان به کمال شایسته خود برسند، ساختار دین ساختاری نزاهت آور است که در جهت منزه ساختن آدمی از دو صفت کبر و شرک است.
۸. یکی از کمالات انسانی عبودیت است. آن را توضیح دهید.
عبودیت کمال کمالات است و همه کمالات انسانی در این جهت است که آدمی به عبودیت حق واصل شود.
عبودیت تسلیم حق بودن و گردن نهادن به خواست الهی است، یعنی «عبد» جز رضای حق نخواهد و در برابر او در اطاعت کامل باشد.
امام علی در این مورد می‌فرماید: جز این نیست که من و شما بندگان مملوک پروردگار هستیم که جز او پروردگاری نیست.
۹. یکی از کمالات انسانی سماحت است. آن را توضیح دهید.
سماحت در لغت به معنای بخشندگی و گذشت و آسان گرفتن امور است. و بدین مفهوم به کار می‌رود که انسان در رفتار با دیگران در مناسبات انسانی، در دوستی و دشمنی از بخشش و گذشت بهره‌مند باشد.
هر چه سماحت انسان بالاتر باشد به مرتبه والاتری از انسانیت می‌رسد و به روح دین نزدیکتر می‌شود.
سماحتی که کمال آدمی شمرده می‌شود این است که انسان ملایمت و مدارا، گذشت و بخشش را به عنوان قاعده کلی در همه امور در نظر گیرد.
۱۰. یکی از کمالات انسانی قناعت است. آن را توضیح دهید.
قناعت در معنای درست آن یعنی چشم و دل سیر بودن، به کفاف بسنده کردن و عدم فرون‌خواهی، که از والاترین کمالات انسانی است و در نگاه امام علی چنین قناعتی بستر زندگانی متعالی می‌باشد و قناعت در اصل بسنده کردن به حد و اندازه می‌باشد.
۱۱. یکی از کمالات انسانی علو همت است. آن را توضیح دهید.
علو همت به معنای بلند همتی از کمالاتی است که به فطرت انسان باز می‌گردد، زیرا انسان به طور فطری عاشق کمال است. علو همت آثاری دارد از جمله:
- امور حقیر و پست را از چشم انسان می‌اندازد
- آدم را از فرو رفتن در پستی‌ها و حقارت‌ها نجات می‌دهد در نگاه امام علی انسانیت انسان به همتش است و والایی همت نشانه والایی مرتبه انسانی است.
۱۲. یکی از کمالات انسانی پایبندی به تعهدات است. آن را توضیح دهید.
بنیاد زندگی انسانی و رفتار دینی پایبندی به تعهدات است و تزلزل در این کمال انسانی همه کمالات را متزلزل کرده و ویران می‌سازد. حضرت علی در عهدنامه مالک اشتر در این مورد می‌فرماید: در میان واجبات الهی هیچ موضوعی همانند وفای به عهد میان مردم جهان مورد اتفاق نیست. حتی مشرکان زمان جاهلیت آن را رعایت می‌کردند زیرا عواقب پیمان شکنی را آزموده بودند.